Terenoznawstwo

Terenoznawstwo to sztuka orientacji w terenie, czyli umiejętność posługiwania się mapą, wyznaczania północy w terenie oraz znajomość znaków patrolowych.

Najważniejszą rzeczą jest umiejętność wyznaczenia północy – jest ona przede wszystkim niezbędna do “zorientowania” mapy, czyli najprościej mówiąc, do trzymania jej w dobrą stronę. Trzymając mapę przed sobą powinniśmy stać twarzą na północ, by układ szlaków na mapie był odwzorowaniem tego w terenie. 

WYZNACZANIE PÓŁNOCY W TERENIE

Najprostszym sposobem jest oczywiście wykorzystanie kompasu lub busoli. Oba urządzenia posiadają igłę magnetyczną, której koniec wskazuje kierunek północy (jest on oznaczony najczęściej białą kropką lub kolorem czerwonym). 

Czym różni się kompas od busoli?

Busola, poza igłą magnetyczną, posiada również podziałkę na stopnie, muszkę i szczerbinkę, niekiedy także lusterko. Oznacza to, że dzięki busoli możemy wyznaczyć azymut.
 

Azymut jest to kąt zawarty między północą a kierunkiem marszu. W celu wyznaczenia azymutu busolę kładziemy idealnie poziomo na dłoni, ustawiamy ruchomą część tak, by igła wskazywała literkę N, czyli azymut Oº. Tym sposobem, wybierając dowolny kierunek i odnosząc go do podziałki na busoli, wyznaczamy azymut. Dla ułatwienia możemy dodać, że wschód ma azymut 90º, południe – 180º, a zachód – 270º.

Istnieje również wiele sposobów na wyznaczenie północy bez użycia kompasu lub busoli, są jednak bardziej zawodne i najczęściej należy skorzystać z kilku (jeśli to możliwe) sposobów jednocześnie.

1. Słoje roczne na ściętym pniu

Po stronie południowej odstępy pomiędzy słojami rocznymi są większe, ponieważ samotne drzewo mocniej rozwija się od południa.

2. Kąt nachylenia mrowiska

Stok mrowiska po stronie południowej jest łagodniejszy niż po stronie północnej, gdzie kąt jest bardziej ostry. Dzieje się tak dlatego, żeby słońce mogło nagrzewać swymi promieniami stos mrowiska.

3. Liście i konary na samotnym drzewie

Samotne drzewo kieruje swoje konary ku słońcu, dlatego jeśli jest pochylone, to najczęściej w kierunku południowym, skąd czerpie energię słoneczną.

4. Mech na samotnym kamieniu

Mech pojawia się na samotnym kamieniu po stronie północnej – tam, gdzie nie docierają promienie słoneczne.

5. Rów porośnięty trawą

Jeśli napotkamy rów poprowadzony w kierunku wschód-zachód lub zbliżonym to na północnym stoku rowu trawa porastająca jest bardziej rozwinięta niż po stronie połudnowej, która jest zasłonięta przed słońcem.

6. Zegarek

Należy położyć zegarek poziomo, a następnie, obracając nim, ustawić małą, godzinową wskazówkę w kierunku słońca. Dokładność ustawienia można sprawdzić umieszczając w środku tarczy zegarka patyczek. Cień powinien być przedłużeniem małej wskazówki.
Kąt powstały między tą wskazówką a cyframi oznaczającymi godzinę 12 na tarczy zegarka należy podzielić na dwie części. Linia podziałki wskaże położenie słońca o godzinie 12, czyli kierunek południowy. Przedłużenie tej linii przez środek tarczy wskaże kierunek południowy.
 Stosując sposób z zegarkiem na półkuli południowej, kierujemy na słońce cyfrę 12 i północ znajdujemy w połowie odległości kątowej między tą cyfrą a wskazówką godzinową

7.Kij i cień o 12.00

Najprostszym sposobem jest wbić kij o 12:00 w ziemię i cień będzie wskazywał północ. Należy wziąć pod uwagę błąd, ze wzgędu na strefy czasowe.

8. Gwiazdy

Odnajdujemy Gwiazdę Polarną, która wskazuje północ: Najpierw znajdujemy Wielki Wóz, nastepnie 5-krotnie przedłużamy odległość pomiędzy dwoma ostatnimi “kołami” wozu i znajdujemy końcową gwiazdę dyszla Małego Wozu – czyli Gwiazdę Polarną.

9. Zegarek i księżyc

Ustawiamy zegarek tak, by 12-tka pokazywała na księżyc. Południe będzie po środku kąta między liczbą 12 a małą wskazówką zegara.

10. Brzoza

Brzoza swą korę ma bardziej jasną po stronie południowej, ponieważ promienie słoneczne powodują płowienie koloru.

11. Mrowiska oparte o drzewo

Jeśli mrowisko jest oparte o drzewo to najczęściej po stronie południowej, gdzie wystawione jest na działanie promieni słonecznych.

12. Śnieg

Zimą śnieg szybciej topnieje po stronie południowej, zauważalne jest to na dachach domów.